foto Tony Ray-Jones 1968

VULGAIRE DROOM

Neen, bij de asbestellende gaat het niet alleen over geld. Het wordt ons duidelijk naar aanleiding van een stemming in het parlement. Daar ging het inderdaad over geld: de bescherming van de asbestbaronnen tegen dure procedures en dikke schadevergoedingen. Kamerlid Valerie van Peel wil voor de vierde keer via een wetsontwerp de immuniteit van de asbestbaronnen breken, desnoods gedeeltelijk. Ze is ondervoorzitter van een machtige politieke partij en toch, het lukt niet. Ze is boos en neemt ontslag. Alles blijft bij het oude behalve dat er weer over asbest wordt gesproken. Bedankt daarvoor.

Er is een ander element: niemand, niet in de verste verte, verontschuldigt zich openlijk en geloofwaardig voor het jarenlange asbestbedrog. Het zwijgen daarover wordt aanvaard. Alsof men dat van een asbestbaron niet kán verwachten. Betalen, dat zou nog gaan, maar zich verontschuldigen, neen, dat is vernederend. Toch zou dit de asbestellende lenigen. Nu moeten asbestslachtoffers ermee leven dat de oude fabrikanten hardvochtig zijn, zwijgen en blijven zwijgen, zelfs bij het aanschouwen van de ellende die ze aanrichtten. In 2022 was er een rechtszaak waarbij de advocaten van een asbestfabriek beweerden dat hun klant niets wist van het gevaar van asbest. Hoe lomp is dat. Is dit de mentaliteit van de wereld waarin we leven?

Nauwelijks de helft van de door ons geïnterviewde asbestslachtoffers kreeg geld van het asbestfonds. Wat bij hen leeft is divers, vaak een gevoel van machteloosheid, waarom ik, of de gevolgen van een foute diagnose, fysieke ongemakken, slecht slapen, mislukte medische ingrepen, een pijnlijke opmerking tijdens de uitvaart, schuldgevoelens. Het valt op hoe gewillig velen hun lot accepteren. Misschien hoort dit bij de canon van de Vlaamse cultuur: braaf zijn. We leerden het op school. Veel ellende wordt gestuurd door volgzaamheid. ‘Het is altijd al zo geweest’, ‘een mens moet van iets dood’, ‘er zijn ergere dingen’. Deze banaliteiten staan tegenover cultuur. De cultuur van waardigheid, medeleven en zorg voor de ander.

Een enkele keer is er woede. Ook dat is cultuur. Iemand die ervan droomt dat hij op tv ziet hoe de oude asbestbaron geboeid tussen twee gemaskerde politiemannen (met felblauwe  plastic handschoenen) naar een overvolle gevangenis wordt gesleurd. Hij durft zijn droom haast niet te vertellen. Dat doet men niet. Hij houdt het beschaafd.

Johan De Vos